अहिले पनि राष्ट्रका जिम्मेवार व्यक्तिहरू फूलबुट्टे र ‘लोकप्रिय’ घोषणा गरेर दायित्वबाट पन्छिने गरेको देखिन्छ । तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले जिम्मा लिएकै बालबालिकासँग रेडियोको पहुँच नहुनुले राज्य सतही घोषणाहरू गर्दै पन्छिने गरेको तथ्यलाई थप पुष्टि गर्छ ।
पारिस्थितिक प्रणालीमा हिउँचितुवा भएन वा संख्यामा ह्रास आयो भने त्यसभन्दा मुनिका नाउर–झारलजस्ता आहार प्रजातिको संख्या बढेर जानुका साथै घाँस सखाप हुँदै जान्छ । यसले खेतीबालीमा समेत असर गर्छ । बोटविरुवा घटेपछि पहिरो जाने र पानीका मुहान सुक्ने सम्भावना हुन्छ । त्यसैले पारिस्थितिक प्रणालीको सन्तुलन जरुरी हुन्छ ।
नेपाली पत्रकारिताको एक जिउँदो इतिहास हुन्– खिलध्वज थापा । चार दशक लामो पत्रकारिता गरेका थापाले विभिन्न राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय सरकारी–गैरसरकारी तथा आदिवासी जनजाति प्राज्ञिक संघ–संस्थामा संलग्नता रहेर महत्त्वपूर्ण भूमिका निभाइसकेका छन् । त्यसबापत उनी विभिन्न पदक, पुरस्कार तथा कदरपत्रबाट भरपुर सम्मानित भएका पनि छन् । पत्रकारिताबाहेक कथा–कविता पनि लेख्न रुचाउने उनले साहित्यिक पत्रिकासमेत चलाए । उनले आफ्नो दीर्घ अनुभवलाई समेटेर केही साताअघि मात्रै पहिलो संस्करण–कृति एक पत्रकारको बकपत्र सार्वजनिक गरेका छन् । यसै सन्दर्भमा, प्रस्तुत छ उनै वरिष्ठ पत्रकार थापासँग छम गुरुङ र गुरुङ सुशान्तले गरेको चेतलुङ–वार्ताः
नेपालका मात्रै होइन, विश्वव्यापी रूपमा उठेका मुद्दाहरूलाई सम्बोधन गर्नुपर्ने गहन जिम्मेवारी राजनीतिक दलको काँधमा आइसकेको छ । तर, उनीहरू वैयक्तिक या स्वार्थ समूहको तात्कालिक लाभमै सीमित देखिन्छन् । सैद्धान्तिक पक्ष देखाउने ‘दाँत’ मात्रै भएको छ ।
पञ्चायती कालमा हुर्किएर एक्टिभिस्ट भएका नेताहरू नै मूल नेतृत्वमा रहेको बेला काम गर्दा नेतृत्वको सोचमा पनि पितृसत्तात्मक मूल्य–मान्यताले घर गरेको देखिन्छ । यसमा दुई मतै छैन । अध्यक्ष मण्डलमा दुई जना र माइन्युटमा एक जना महिला देखिनु भनेको ०३५/०३६ सालको स्थिति नै हो । त्यसबाट उकालो लाग्न सकेको छैन ।
‘मुन्धुम’ माथि काम सुरु गर्दा झुमालाई अरू त अरू, आफ्नै गुरुहरूले पनि पत्याएनन् किनकि त्यो सजिलो काम थिएन । कति अग्रजले झुमाको मुखेन्जी भनेछन् पनि– ‘तिमी जातीय कुरा नगर ।’ उनलाई प्रतिवाद गर्न कसले रोक्ने ? भनिदिइछन्– ‘यो जातीय कुरा होइन, नेपाली संगीतको पहिचानको पो कुरा गर्दै छु त !’
‘नेपालको पहिलो महिला प्राज्ञ होस् या अहिलेका उपकुलपति गुरुङ समुदायबाटै छन् । तर, उहाँहरू मात्रै होइनन्, नेपाली साहित्यमा आफ्नो छुट्टै लेखकीय पहिचान बनाएका गुरुङ लेखकहरू जहिल्यै आफू एक्लै हिँड्नुभयो । उहाँहरूले आफ्नो समुदायमा नयाँ पुस्ता जन्माउने र तिनलाई डोर्याउने काम कहिल्यै गर्नुभएन । कम्तीमा उहाँहरूमा इमानसिंह चेम्जोङको जस्तै सोच आएको भए गुरुङ समुदाय धेरै अगाडि बढिसकेको हुन्थ्यो ।’
_medium.jpg)
